دانستنی ها جالب درباره ترجمه

نقش و اهمیت زبان را در پیشرفت ‌هایی که انسان در طول تاریخ به دست آورده است نمی توان نادیده گرفت. از گذشته های بسیار دور تا به امروز، زبان در نقش ابزار تفکر و وسیله ارتباط در خدمت جوامع بشری بوده و تنها به واسطه آن، امکان به اشتراک گذاشتن دانش و تجارب میان انسان ها فراهم شده است. از این بابت شاید بتوان «زبان» را مهم ترین و تأثیرگذارترین اختراع یا دستاورد بشر در تمام دوره ها دانست. زبان یکی از جنبه های پیچیده و جالب زندگی ما انسان ها است و می توان گفت که در زندگی اجتماعی امروزی، پیشبرد هیچ فعالیتی بدون حضور و کاربرد آن امکان پذیر نیست.

اما تفاوت زبانی میان ساکنین نقاط مختلف کره زمین، برقراری ارتباطات گسترده و جهانی را دشوار می کند. فن ترجمه راه حلی است که در پاسخ به این مسأله مطرح می شود و می تواند موانع زبانی را از میان بردارد و میان اقوام غیر هم زبان ارتباط فرهنگی ایجاد کند. ترجمه در واقع راهی برای تبادل فرهنگ، دانش و تکنولوژی میان انسان ها است و از این بابت همواره در تمامی عرصه ها مورد توجه قرار گرفته است. در این مقاله تعدادی از دانستنی های تاریخی و آماری جالب را در رابطه با این حرفه ارزشمند برای شما جمع آوری کرده ایم:

اولین ترجمه کتبی تاریخ: حماسه گیلگمش

داستان گیلگمش، پادشاه شهر اورک و جست وجوی او برای یافتن راز جاودانگی و نجات دوستش انکیدو از عالم مرگ، یک حماسه باستانی است که در هزاره سوم پیش از میلاد مسیح نوشته شده است و یکی از قدیمی ترین آثار ادبی باقیمانده از گذشته به شمار می رود. حماسه گیلگمش به سرزمین و فرهنگ سومری تعلق دارد و به شیوه خط میخی سومری نوشته شده است، اما شواهد گویای آن است که حدوداً در شروع هزاره دوم پیش از میلاد، به زبان های آسیایی ترجمه شده و به تبع آن به فرهنگ های آشوری و بابلی و اکدی راه یافته است. این انتقال از یک سیستم نوشتاری به سیستمی دیگر، بعنوان قدیمی ترین ترجمه کتبی شناخته می شود و ثابت می کند که صنعت ترجمه هزاران سال قدمت دارد! البته از آنجایی که زبان شفاهی به مراتب کهن تر از خط (نوشتار) است، گمان می رود که ترجمه شفاهی تاریخچه قدیمی تری نسبت به ترجمه کتبی داشته باشد.

وقتی که دوگانگی معنایی گریبانگیر یک قدیس می شود!

هیرونیموس، که با نام ژرومِ قدیس نیز شناخته می شود‌، کشیش مسیحی است که روز جهانی ترجمه (30 سپتامبر) مصادف با روز بزرگداشت وی انتخاب شده است! ژروم قدیس از سال 382 میلادی به مدت 23 سال عمر خود را وقف ترجمه کتاب مقدس (از زبان عبری به زبان لاتین) نمود. او که به زبان های یونانی و لاتین تسلط کامل داشت، به اورشلیم سفر کرد تا بتواند زبان عبری را آنگونه که برای این امر لازم بود فرا بگیرد. البته از آنجایی که هر انسانی جایزالخطا است، ژروم قدیس نیز کلمه‌ای عبری که می‌بایست «تلألو نور» معنی می شد را به اشتباه «شاخ» معنی کرد و باعث شد که تا قرن‌ها بعد، تصاویری که از حضرت موسی خلق شد (مثل مجسمه معروف میکل‌آنژ) او را با دو شاخ نمایش دهند!

محبوب ترین نویسندگان از دید مترجمان

پای داستان های جنایی که در میان باشد، حتماً از آگاتا کریستی بعنوان مطرح ترین و موفق ترین نویسنده این سبک یاد خواهد شد. خالق شخصیت های «پوآرو» و «مادام مارپل» ضمن اینکه در صدر لیست پرفروش ترین نویسندگان تاریخ (هم رده با شکسپیر) قرار گرفته است، رکورد بیشترین دفعات ترجمه شدن را نیز به خود اختصاص داده است. آگاتا کریستی در طول عمر خود حدود 80 رمان جنایی نوشت که اگر این عدد را در کنار شهرت و محبوبیت جهانی او قرار دهیم، نتیجه ای به غیر از این انتظار نمی‌رود. بعد از کریستی، نویسنده معروف فرانسوی داستان‌های علمی-تخیلی، ژول ورن و سپس شاعر سرشناس انگلیسی، ویلیام شکسپیر به ترتیب نویسندگانی هستند که آثار آنها به بیشترین دفعات ترجمه شده است.

سرویس ترجمه گوگل هم رمان معمایی می خواند!

با وجود اینکه از دهه ها پیش تلاش هایی برای ایجاد ماشین های ترجمه صورت گرفته است، اما مشخص است که این ماشین ها برای آنکه به سطح قابل قبولی از عملکرد برسند هنوز راه درازی را در پیش دارند. سرویس ترجمه گوگل یا همان گوگل ترنسلیت (Google Translate) معروف ترین سرویس ترجمه ماشینی است که بسیاری از ما آن را به سرعت و دسترسی خوب و بعضاً نتایج عجیب و بامزه اش می شناسیم. این نرم افزار با خواندن حجم انبوهی از مطالب ترجمه شده و یافتن الگوهای صحیح، دائماً مهارت و دقت خود را ارتقا می دهد. در این میان، اسناد انتشاریافته سازمان ملل و اتحادیه اروپا و هم چنین حجم زیادی از رمان‌ ای سبک معمایی از جمله موضوعاتی هستند که ماشین ترجمه گوگل به خواندن آنها علاقه دارد!

زبان آلمانی، مقصد پرطرفدار در ترجمه کتاب

طبق آماری که در بانک اطلاعات مربوط به ترجمه کتب (Index Translationum) سازمان یونسکو جمع آوری شده است، به نظر می رسد که آلمانی ها ارزش زیادی برای آثار نوشتاری سایر جهان قائل هستند. در بین زبان های مقصد ترجمه، زبان آلمانی رتبه اول را به خود اختصاص داده است و بعد از آن به ترتیب فرانسوی، اسپانیایی، انگلیسی و ژاپنی زبان هایی هستند که کتاب های زیادی از سایر زبان ها به آنها ترجمه شده است. پنج زبان اول در جایگاه مبدأ ترجمه نیز به ترتیب انگلیسی، فرانسوی، آلمانی، روسی و ایتالیایی هستند.

ترجمه شده توسط شخص اول کشور

نویسندگان بسیاری همچون هاروکی موراکامی و ولادیمیر ناباکوف آثار مهم انگلیسی را به زبان خودشان ترجمه کرده اند، اما یک رئیس جمهور را نیز باید به لیست افرادی که دست به چنین کاری زده اند اضافه کنیم. ژولیوس نایرره، اولین رئیس جمهور تانزانیا و یکی از مهم ترین شخصیت های تاریخ آفریقا بود که برای استقلال ملی تانزانیا تلاش بسیاری کرد. او علاوه بر فعالیت های سیاسی اش، آثار شکسپیر را از انگلیسی به زبان سواحیلی (سواحلی) ترجمه کرده است!

صنعت ترجمه همچنان رو به رشد است

هرچه جهان کوچکتر می شود و اصطلاحاً به سمت تشکیل یک دهکده جهانی می رویم، نیاز بیشتری به مترجمان کتبی و شفاهی احساس می شود. پیشرفت و همگانی شدن تکنولوژی های رسانه ای و حمل ونقلی باعث شده است که دنیای امروزی فضای یکپارچه تر و به هم پیوسته تری به نظر بیاید و در چنین دنیایی، کمپانی های بزرگ، دولت ها و حتی افراد عادی جامعه تمایل دارند تا اخبار و اطلاعات بیشتری را به اشتراک بگذارند و دریافت کنند. ترجمه در نقش یک پل ارتباطی، اجازه می دهد که یک پیغام واحد به دامنه وسیع تری از مخاطبین انتقال پیدا کند و این به منزله روابط گسترده تر و فرصت های بیشتر است. با این اوصاف پیش بینی می شود صنعت جهانی زبان و ترجمه که امروزه نزدیک به 50 میلیارد دلار ارزش دارد، همچنان پابرجا و رو به رشد باشد و تا سال 2019 میلادی بزرگی آن به عدد 56 میلیارد دلار برسد!