مقالات علمی نیز همچون پایان‌نامه‌ها مبتنی بر حجم زیادی از داده‌ها و اطلاعات دقیق هستند. نویسنده مقاله مجاز است که به شیوه‌های متنوعی این اطلاعات را به خواننده منتقل کند. در صورتی‌که نویسندهء مقاله تصمیم بگیرد که اعداد و داده ها را در قالب جداول، اشکال، نمودارها و گزارش نموداری ارائه دهد، خوانایی مقاله بهبود می‌یابد. در واقع؛ وجود جداول و اشکال سبب می‌شود که مقاله به شکل بصری جذابیت داشته باشد و اطلاعات مورد نیاز در طول مقاله به‌راحتی و اختصار در اختیار خواننده قرار بگیرد.

در طول مقاله پیش‌رو، قصد داریم که در رابطه با نحوه به‌کارگیری اشکال و جداول در مقالات علمی و پایان‌نامه توضیحاتی ارائه دهیم. همچنین، نحوه استفاده از اشکال، جداول و گزارش نموداری را نیز خواهیم آموخت. با ما همراه باشید:

لزوم استفاده از جداول و اشکال

نحوه به‌کارگیری آن‌ها

راهنمای استفاده از جداول

به‌کارگیری اشکال در مقالات علمی

نکات مهم درباره اشکال و جداول

چرا باید از جداول و اشکال در مقاله علمی استفاده کنیم؟

روش‌های مختلفی جهت ارائه اطلاعات در مقالات علمی و پایان‌نامه‌ها وجود دارد. برخی مقاله‌ها پر از ارقام و داده‌هایی هستند که بهتر است در قالب‌های بصری و گزارش نموداری نمایش داده شوند تا فهم بیشتر مطالب و دسترسی آسان‌تر به منابع اطلاعاتی را ممکن سازند.

آمارها حاکی از آن است که خوانندگان مقالات علمی تمایل بیشتری به مطالعه و بررسی جداول و اشکال دارند، چراکه محتوای بصری، خوانش آسان‌تری دارد و حجم وسیعی از اطلاعات را در مدت زمان کوتاهی منتقل می‌کند. در واقع، آن‌ها همانند گزارش‌هایی مفید و کارآمد هستند و از طرفی، به نویسنده کمک می‌کند که الگوهای بسیار پیچیده ذهنی را به ساده‌ترین حالت ممکن بیان کند. البته باید توجه داشته باشید که جداول، اشکال و نمودارها باید منظم، واضح و دقیق باشند که نتیجه معکوسی را حاصل نکنند.

نحوه قرارگیری اشکال و جداول در پایان‌نامه و مقالات علمی

اهمیت به‌کارگیری عناصر حیاتی در مقالات علمی را نباید دست‌کم بگیرید! دانشجویان و محققانی که قصد ارائه پایان‌نامه یا مقالات علمی دارند باید توجه داشته باشند که جداول و اشکال تنها زمانی مفید و کارآمد هستند که به‌درستی و متناسب با متن درج شده باشند. در حقیقت، تعداد، نوع اطلاعات و تفسیر آن‌ها و حتی ظاهر جداول و اشکال نیز باید متناسب با مقاله انتخاب شود.

قرارگرفتن این اجزای اساسی در بدنه مقالات علمی باید به‌درستی انجام شود. اگرچه برخی قوانین در انواع مقالات ممکن‌ است متفاوت باشد، برخی دستورالعمل‌ها در تمام محتواها کاملاً یکسان هستند. نحوه قرارگیری اشکال و جداول در مقالات علمی و پایان‌نامه‌ها عموماً به صورت زیر است:

جداول، اشکال و نمودارها باید کاملاً در مرکز صفحه قرار بگیرند.

شماره‌ای که جهت شناسایی جداول و اشکال مورد استفاده قرار می‌گیرد باید به‌درستی انتخاب شود. در این‌ صورت، ارجاع به آن به ‌آسانی انجام می‌شود.

جداول و اشکال باید کاملاً از قالب متن اصلی جدا باشند و تنظیمات مخصوص به خود را داشته باشند.

باید فهرست اشکال و جداول به تفکیک در موضوع‌بندی مقاله علمی یا پایان‌نامه تنظیم شده ‌باشد و در محل درستی اضافه شود.

راهنمای به‌کارگیری جداول در مقالات علمی

جداول از جمله اجزایی هستند که باعث افزایش سرعت خوانایی مقاله و دریافت درک مناسبی از آن می‌شوند. این اجزای اساسی درصورتی‌که گیج‌کننده باشند، کاملاً برعکس عمل می‌کنند و تاثیر نامناسبی بر مخاطبان دارند. حتی گاه ممکن ‌است خوانندگان مقاله یا پایان‌نامه، با تشخیص این که متن شما به‌اندازه کافی قابل فهم و خوانا نیست، علاقه خود را به دنبال‌کردن متن از دست بدهند!

نکاتی جهت طراحی جداول

هنگام طراحی و تولید یک جدول مناسب و استاندارد جهت انتقال مفاهیم به مخاطبان، باید به دسته‌بندی مقادیر، ارقام و محتوا توجه ویژه‌ای داشته‌ باشید. همچنین، در جایگذاری بصری داده‌ها در قالب جداول و اشکال، به مرتبط بودن با بدنه متن دقت کنید. در صورتی‌که تصور می‌کنید جزئیات جدول بیش‌از حد طولانی است و از حوصله خواننده خارج است، آن را در پیوست بیاورید و مخاطب را به مطالعه ادامه جدول ارجاع دهید.

اجزای جداول در مقالات علمی

معمولاً هر یک از جداول دارای سه بخش اصلی هستند که باید در تمامی متون از جمله مقالات علمی و پایان‌نامه ها مورد توجه قرار بگیرند.

1. عنوان اصلی: شما باید توضیح کامل و درعین‌حال مختصری از جداول به خواننده ارائه دهید. این متن همان عنوان جدول است که باعث تمایز جداول از یکدیگر می‌شود.

2. عناوین ستون‌ها: هر جدول دارای ستون‌های مختلفی با عناوین مشخص‌ است. در این ‌صورت، اطلاعات ارائه‌شده در جداول به‌خوبی قابل فهم هستند و افراد با سرعت بیشتری به درک آن خواهند رسید.

3. بدنه جدول: در واقع، همان ارقام، متون و داده‌هایی هستند که در جداول به‌کار رفته‌‌اند.

نکته‌‌ای که هنگام وارد کردن جداول و اشکال مختلف در مقاله علمی باید در نظر داشته باشید آن است که عناصر به‌ترتیب و از بالا به پایین خوانده شوند. همچنین، تکرار اطلاعات در قالب جداول مختلف نامناسب بوده و بهتر است که محتویات آن‌ها با یکدیگر ادغام شوند. تلاش کنید که همه موارد مشابه و جزئیات کاملاً تکراری را در مقاله خود به حداقل ممکن برسانید.

چگونه اشکال را در مقالات علمی و پایان‌نامه ها به‌کار ببریم؟

اشکال نامی است که به دسته‌ای از نمودارهای بصری اطلاق می‌شود. در واقع، هر نوع نقشه، شکل و نموداری که به‌صورت کاملاً بصری باعث فهم بیشتر مطالب می‌شود در دسته‌بندی اشکال قرار می‌گیرد. قابل درک‌‌بودن اشکال، نمودارها و گزارش نموداری بسیار مهم است، بدین معنا که اگر قادر نیستید اشکال قابل فهمی طراحی کنید، شاید کاربرد آن ها برای شما مفید نباشد.

جذابیت و برخورداری از ظاهری متناسب با محتوای مقاله، از مهم‌ترین ارکان به‌کارگیری اشکال در قالب مقالات علمی و پایان‌نامه است. درصورتی‌که اشکال و گزارش نموداری حاوی متن یا جزئیات بیشتری باشد، باید وضوح مناسبی داشته باشد. اندازه تصاویر، اشکال و نمودارها نیز باید کاملاً متناسب با متن مقاله بوده و کوچکتر یا بزرگتر از اندازه موردنظر نباشد.

اشکال نیز همچون جداول باید دارای شماره‌گذاری بوده، به‌راحتی در میان انبوه اشکال شناسایی شوند و قابل ارجاع باشند. هر یک از شکل‌ها و گزارش نموداری باید دارای یک عنوان باشد که گاه به‌صورت زیرنویس‌های توصیفی نیز آورده می شود. نیازی به تشریح بیش‌ از اندازه عناوین نیست و متن آن‌ها باید به‌اندازه‌ای باشد که خواننده در یک نگاه آن را دریابد.

نکته قابل توجه هنگام به‌کارگیری اشکال و نمودارها در خلال مقالات علمی و پایان‌نامه ها درج توضیحات کامل برای تمام اجزای آن تصویر است. این توضیحات باید کوتاه و مختصر بوده و در عین‌حال کافی باشند.

نکات طلایی جهت تنظیم جداول و اشکال در مقالات علمی

برخی خطاهای متداول سبب می‌شود که به‌کارگیری جداول و اشکال مختلف در مقالات و پایان‌نامه‌ها به‌اندازه کافی کارآمد نباشد. در این قسمت، به ارائه برخی از این خطاها می‌پردازیم.

استفاده نابه جا از اشکال: باید دقت داشته باشید که نمودارها، اشکال و جداول کاملاً متناسب با موضوع موردنظر بوده و به‌خوبی مفاهیم آن را به مخاطب انتقال دهند.

خطر سرقت ادبی: اگر جداول به‌کارگرفته شده از منابع و مقالات علمی دیگری برگرفته شده اند، حتماً در پایین جدول به مرجع آن اشاره کنید.

تکرار اطلاعات: جداول و اشکال نباید اطلاعات متن را تکرار کنند، بلکه باید داده‌های جدیدی را به خواننده اراده دهند. در واقع، اگر دیدید که جزئیات تکراری وجود دارد، باید با خود فکر کنید که هدف از به‌کارگیری جداول و اشکال چه بوده‌است؟!

عدم تناسب: ارتباط نداشتن متن اصلی و محتوای جداول و اشکال یک ایراد اساسی در مقالات به حساب می‌آید. دقت کنید که جزئیات جدول با متن تطابق معنایی داشته باشد.

عدم رعایت اصول پایان‌نامه‌نویسی یا نگارش مقالات علمی: تنظیمات جداول و نمودارها باید مطابق با نوع مقاله یا پایان‌نامه باشد. به‌عنوان مثال، نحوه شماره‌گذاری جداول و اشکال، تعداد آن‌ها، قالب‌های عکس، شدت وضوح تصاویر، نحوه نگارش و قرارگیری قسمت‌ها باید کاملاً با دستورالعمل‌ها یکسان باشد. عدم توجه به وجوه مختلف مقالات علمی، باعث کسر امتیاز و افت کیفیت نهایی آن‌ می‌شود.

توجه نکردن به فواصل: فاصله بین متن و شکل یا جدول باید از مقادیر مشخص‌شده‌ای پیروی کند. از طرفی فاصله میان ستون‌ها یا ردیف‌ها یا اطلاعات توصیفی آن‌ها همگی از فواصل معینی تبعیت می‌کنند که هنگام نگارش مقالات علمی یا پایان‌نامه ها باید مورد توجه قرار گیرند.

نگاه اجمالی!

اشکال و جداول ابزارهای قدرتمندی هستند که اگر به‌خوبی استفاده شوند نظرات و نکات ارزشمند از نظر نویسنده را به درستی به خواننده انتقال می دهند. لیکن، به‌کارگیری این ابزارها مستلزم رعایت شرایطی است که مطابق با نوع مقاله علمی و پایان‌نامه ممکن‌است متفاوت باشد.

برخی نکات کلی همچون محل قرارگیری، تعداد، نحوه نمایش اطلاعات و برخی قواعد، باید در طول نگارش مقالات علمی مدنظر قرار بگیرند. عدم توجه به این مسائل سبب می‌شود که مقالات علمی شما حاوی برخی اشتباهات و خطاهای فنی باشد و از اعتبار آن کاسته شود.